نمیتوانم مفهوم «هوالرزاق» را درک کنم. آیا به این مفهوم است که کسی در این دنیا به هیچ وجه گرسنه نمیماند؟! پس این همه کودک آفریقایی که در اثر گرسنگی میمیرند چه هستند؟! به هیچ وجه چنین معنا و مفهومی ندارد.
دقت کنیم که هر چه «کمال» وجود دارد، «هستی» است و هر چه ضعف و نقص خوانده میشود، در واقع نیستی میباشند و عالم هستی، دو یا چند هستی بخش ندارد. لذا رزّاق، چه در رزق مادی و چه معنوی نیز اوست.
آری، هر چه هست، آن را خدا هستی بخشیده و عطا نموده است، اما نه تنها دلیلی نیست که چون او هستی بخشیده و عطا نموده، هیچ قاعده و قانونی نداشته باشد، بلکه چون او علیم و حکیم است، همه شئون خلقتش نیز منطبق بر نظم لازم خودش میباشد.
الف – فقط رزق و روزی نیست، بلکه علم را نیز خدا داده است، چون او علیم است و نه غیر او؛ پس کسی نمیتواند تجلی علم کند، به جز خود او. لذا فرمود: «عَلَّمَ الْإِنسَانَ مَا لَمْ یَعْلَمْ - به انسان آنچه را که نمىدانست آموخت / العلق 5»، اما دلیل نمیشود که همگان عالم به همه چیز باشند یا در علم مساوی باشند – جمال، قدرت، کرم، رأفت و تمامی کمالات را نیز او داده است، چرا که کمالی جز او نیست و اعطا کننده و تجلی کننده اوست، اما دلیل نمیشود که همه چیز یک شکل باشد یا همگان یکسان کرم و جود و قدرت داشته باشند – هدایت نیز از آن اوست، چه تکوینی باشد و چه تشریعی با ارسال انبیا و رسل و انزال وحی و کتاب و قرار دادن امامان و رهبران به حق، اما دلیل نمیشود که همگان یکسان هدایت شوند.
بلکه، هزاران هزار حکمت و قاعده و رابطهی علت و معلول و قواعد دیگری برای اخذ فیض و کمال وجود دارد. مانند: نظام هستی – ضرورتهای چرخهی حیات – حکمت وجودی هر موجود – مرتبه و ظرفیت هر یک – جبر و اختیار – علت و معلول - حرکت و سکون و ... .
ب – رزق الهی نیز از این اصول و قواعد مستثنی نمیباشد. غنی اوست و همگان فقیر هستند، پس کسی چیزی ندارد که بخواهد به اندازهی ذرهای رازق (معنوی و مادی) خود یا دیگران باشد، لذا «هو الرازق». منتهی علم، مشیت و ارادهی الهی، منطبق با حکمت است، لذا هر چیزی اندازهای «قَدری» دارد که اگر چنین نبود، همه چیز مساوی و تباه میشد؛ از این رو ضمن تصریح بر رزاقیت خود، به «قَدَر»، یعنی اندازهها نیز متذکر شده است: «قُلْ إِنَّ رَبِّی یَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن یَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَ یَقْدِرُ لَهُ و َمَا أَنفَقْتُم مِّن شَیْءٍ فَهُوَ یُخْلِفُهُ وَ هُوَ خَیْرُ الرَّازِقِینَ» (سبأ، 39)- ترجمه
: بگو در حقیقت پروردگار من است که روزى را براى هر کس از بندگانش که
بخواهد گشاده یا براى او تنگ مىگرداند و هر چه را انفاق کردید عوضش را او
مى دهد و او بهترین روزى دهندگان است.
